Ośrodek Kultury Norwida - bibliotekakuznia.okn.edu.pl

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883)

Dziewiętnastowieczny artysta doby romantyzmu, obdarzony wieloma talentami: geniusz pióra, poeta i malarz, rysownik i rzeźbiarz, tłumacz i publicysta, filozof, badacz kultur i cywilizacji. Był wielkim erudytą, obywatelem świata, a zarazem skromnym człowiekiem. Dziś ten artysta jawi się jako ponadczasowy i nowoczesny SZTUKMISTRZ. Jego wpływ na polską literaturę i kulturę był wyjątkowy. Swoimi poglądami zwracał uwagę na sztukę i miejsce poety w społeczeństwie oraz sytuację społeczno-polityczną Polaków. Jest mocno zasłużony na polu poezji, zwłaszcza jej wymiaru intelektualnego i formalnego, choć w czasach sobie współczesnych i obecnie bywa niezrozumiały i odrzucany. Został odkryty dopiero w okresie Młodej Polski, by stopniowo znajdować sobie należne miejsce w literaturze. Dzisiaj uważany jest za artystę, którego twórczość może być inspiracją dla współczesnych. Norwid stał się patronem naszej instytucji w 1995 r. Wybór ten związany był z czasem transformacji ustrojowej. Zwrócono się w stronę niezależnego w swej twórczości artysty, dla którego drogowskazem były najwyższe wartości ludzkie: dobro, prawda i piękno.

Norwid w Krakowie

Norwid jako jedyny z Wieszczów narodowych był w Krakowie za swojego życia i zostawił po tym ślad w swojej twórczości (Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki nie byli w Krakowie nigdy, Zygmunt Krasiński podróżował przez Kraków, ale nie zostawił o tym świadectwa). Kazimierz Wyka pisał w 1967 r: „Spotkanie z Krakowem było dla dorobku tego twórcy o wiele owocniejsze aniżeli u innych poetów epoki. (…). Spośród tych wędrowców i przybyszów, którzy poprzez ziemię krakowską docierali do głębszych pokładów historii narodowej i uważnie śledzili jej ludowe oblicze i ludowy przekaz, chyba najgłębiej przed Wyspiańskim dokonał tego Cyprian Norwid”.

Norwid przybył do Wolnego Miasta Krakowa w 1842 r. Był to jego ostatni etap podróży po kraju w towarzystwie podróżnika i literata Władysława Wężyka. Poeta przyjechał do Krakowa z Warszawy przez Minogę w dniach 19-20 maja 1842 r. Władysław Wężyk gościł Norwida w swojej posiadłości w Minodze, po czym odprowadził go do Krakowa. Relację z pobytu w mieście w formie listu opublikowała „Biblioteka Warszawska”. W Krakowie Norwid oglądał procesję Bożego Ciała 26 maja, harce Lajkonika 2 czerwca oraz prawdopodobnie wybór i intronizację króla kurkowego 9 czerwca. Poza tym Norwid składał wizyty znamienitym osobistościom Krakowa XIX w., odwiedził Bibliotekę Jagiellońską w Collegium Maius, był na Rynku Głównym, pod pałacem biskupim. Prawdopodobnie też odwiedził podkrakowską Mogiłę, gdzie miał wejść na Kopiec Wandy i odwiedzić klasztor oo. Cystersów, w którym mógł oglądać cykl obrazów „Dzieje Wandy” autorstwa Michała Stachowicza.

Fascynacja przeszłością odwiedzanych miejsc, znalazła odzwierciedlenie w twórczości artysty. Śladem po krakowskiej wizycie Norwida są dwa dramaty z 1851 r.: „Wanda” i „Krakus” opracowane na podstawie zagubionych rękopisów z 1847 i 1848 r. Norwid wykonał też prawdopodobnie dwa rysunki przedstawiające Krakusa zabijającego smoka oraz Wandę nad brzegiem Wisły. Dodatkowo dramat „Wanda” rozpoczyna się bezprecedensową w literaturze dedykacją dla mogilskiego Kopca Wandy: „Mogile Wandy pod Krakowem w dowód głębokiego poważania poświęca Autor”. Wszystko to stanowiło inspirację dla późniejszej twórczości Stanisława Wyspiańskiego, który oba dramaty chciał włączyć do repertuaru Teatru Miejskiego w przypadku objęcia jego dyrekcji, a poszukując we wrześniu 1904 r. razem z Zenonem Przesmyckim i Adamem Chmielem rysunków Norwida na Woli Justowskiej pisał w raptularzu: „Po parku z nami Norwid chodzi”.

Norwid bawił w Krakowie i okolicy ponad trzy tygodnie. Potem wyjechał dyliżansem przez Śląsk, Wrocław i Drezno na studia do Włoch i już nigdy nie wrócił do Ojczyzny. Pożegnanie z Krakowem było jego nieplanowanym wówczas pożegnaniem z Polską. 23 maja 1993 r. w 110-lecie śmierci Norwida w Krypcie Wieszczów Katedry na Wawelu umieszczono tablicę epitafijną Norwida wykonaną przez Czesława Dźwigaja. Przy tej tablicy 24 września 2001 r. w 180. rocznicę urodzin Sztukmistrza złożono urnę z ziemią z grobu Norwida na cmentarzu Montmorency pod Paryżem. W uroczystości wzięli udział m.in. premier Jerzy Buzek oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego Andrzej Zieliński.

Informacje o wizycie Norwida w Krakowie za:

Wyka Kazimierz (967), Norwid w Krakowie. Szkic Naukowopopularny, „Pamiętnik Literacki”, nr 58/2, s. 387-432)

Nasza pamięć o Norwidzie

Pamięć o swoim patronie i jego związkach z Krakowem kultywuje Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, działający w Krakowie – Nowej Hucie. To dawny Zakładowy Dom Kultury Huty im. Lenina / Ośrodek Kultury Huty im. Tadeusza Sendzimira, który w wyniku transformacji ustrojowej od 1 stycznia 1995 r. stał się miejską instytucją kultury i zyskał nowego patrona.

Ośrodek w latach 1995-2018 organizował Dni Norwidowskie w Krakowie. W ramach festiwalu odbywały się uroczystości na Wawelu, sympozja na Uniwersytecie Jagiellońskim, happeningi na ulicach Krakowa, konkursy dla młodzieży licealnej ze szkół krakowskich i noszących imię Norwida, koncerty laureatów konkursu recytatorskiego i poezji śpiewanej oraz wernisaże kopii prac plastycznych Norwida. Od 1999 r. podczas festiwalu prezentowano spektakle norwidowskie, inspirowane twórczością Cypriana Kamila Norwida, przygotowywane pod opieką uznanych krakowskich reżyserów i twórców teatralnych. W 2001 r. spektakl „List do świata” pokazywany był w Instytucie Polskim podczas Dni Norwida w Paryżu. W latach 2000-2016 Ośrodek wydawał też Kartki Norwidowskie, popularyzujące życie i twórczość Sztukmistrza. Za udział w upowszechnianiu twórczości Norwida nasza instytucja otrzymała w 2009 r. medal „za zasługi w upowszechnianiu twórczości Cypriana Norwida” od Fundacji Norwidowskiej oraz Nagrodę Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za działania w tym zakresie. W 2015 r. z okazji 60-lecia Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida przy wejściu do głównego budynku instytucji powstawał mural przedstawiający jej patrona wykonany przez dr hab. Agnieszkę Łukaszewską, prof. UP oraz neon projektu Anny Gotfryd-Koleckiej stylizowany na pismo Norwida.

Od 2017 r. Ośrodek rokrocznie na przełomie września i października organizuje recytacje utworów C. K. Norwida w Opactwie oo. Cystersów w Mogile, zapraszając do współpracy znanych krakowskich aktorów. Wiersze Norwida recytowali już m.in. Dorota Segda (2018) i Jan Peszek (2019). W 2019 r. z okazji 70-lecia Nowej Huty ARTzona Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida zorganizowała artystyczny projekt muzyczno-filmowy „Buntowniki”. Była to opowieść o historii i ludziach z Nowej Huty przedstawiona wybranymi fragmentami twórczości Norwida. Do specjalnie przygotowanej kompilacji tekstów skomponowana została oryginalna muzyka. Do udziału i zaśpiewania utworu zostali zaproszeni mieszkańcy Nowej Huty, którzy na potrzeby projektu stworzyli specjalny Chór Ludowy z Nowej Huty. Do utworu powstał także wideoklip, w którym wykorzystane zostały materiały historyczne – filmowe i fotograficzne, obrazujące najważniejsze wydarzenia z dziejów Nowej Huty. Nagranie zamieszczono w Internecie oraz specjalnie wydanej bezpłatnej płycie wraz z tekstami, krótkimi opowieściami o historii Nowej Huty oraz specjalnie przygotowanymi ilustracjami. Podczas Nocy Poezji w 2023 r., organizowanej w ramach projektu Krakowskie Noce, miała miejsce premiera audiospaceru po Nowej Hucie „W uszach mi szumi”, inspirowanego tekstami Norwida. Ośrodek regularnie organizuje też spotkania Laboratorium Słowa Istotnego wokół twórczości Norwida.

A co jeśli to, co widzimy to nie wszystko? Co, jeśli Nowa Huta, którą znamy z codziennych przechadzek, to tylko zewnętrzna warstwa, część realności? Audiospacer „W uszach mi szumi” odkrywa to, co kryje się pod podszewką miasta. Słuchacze-spacerowiczki ujawniają pęknięcia i schowane potencjały dzielnicy, sami ostrożnie unikając czyhających spojrzeń. Jak detektywi, poszukują rozwiązań, odpowiedzi i wskazówek ukrytych w opowieści w słuchawkach.  O ile nic nie przerwie im kontaktu z przewodniczką.

Halo? Czy nas słychać?

Do udziału w spacerze niezbędny będzie smartfon z dostępem do internetu oraz słuchawki.

Przejście trwa około 40 minut.
Miejsce startu: Ośrodek Kultury Norwida, os. Górali 5

Cały spacer przejdziesz, kierując się instrukcjami głosu z nagrania. Dla pewności możesz korzystać z pomocy mapki, która wskazuje przygotowaną przez nas trasę. Zadbaj o swoje bezpieczeństwo, szczególnie podczas przechodzenia przez ulice. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz zatrzymać nagranie, jeśli np. czekasz na zmianę świateł na przejściu lub nie masz pewności, w którą stronę skręcić. Jeśli zabłądzisz, nie martw się. Spacer będzie przygodą nawet, jeśli nie pójdziesz dokładnie wyznaczoną trasą. Dobrej zabawy!

Pliki:

Spacer - wersja do słuchania online 

Koncepcja i opracowanie:  Barbara Pasterak, Urszula Tłomak, Izabela Zawadzka
Dźwięk: Wojtek Kiwer
Czyta: Aleksandra Powęzka
W spacerze wykorzystano teksty Cypriana Kamila Norwida.

Projekt finansowany ze środków Miasta Krakowa.
Wydarzenie organizowane w ramach Krakowskich Nocy.
Patroni: Radio Kraków, TVP3 Kraków.

***

Postać Norwida przypominana jest ponadto podczas wielu mniejszych inicjatyw. Przede wszystkim jednak Norwid i jego wszechstronna twórczość są dla nas nieustanną inspiracją do tworzenia rzeczy dobrych, autentycznych, wartościowych, pięknych i bliskich człowiekowi.

Opracowanie: dr Jarosław Klaś